Dr. Ehrenfeld: Free speech is a constitutional right in the U.S. but foreign libel judgments are threatening it. “Let’s protect ourselves.”
Vrijheid van meningsuiting ook in VS onder vuur ACHTERGROND, Van onze correspondent Diederik van Hoogstraten
Gepubliceerd op 29 oktober 2009 22:51, bijgewerkt op 22:55
WASHINGTON – De vrije meningsuiting is in de VS een grondrecht, maar ligt via buitenlandse rechtszaken toch onder vuur. ﾑLaten we ons in de VS afschermen.
WASHINGTON De onderzoeksjournalist Paul L. Williams is aangeklaagd in Canada, omdat hij de banden tussen een universiteit in Ontario en islamitische terroristen blootlegde. Columnist Joe Sharky van The New York Times is in Brazilië voor de rechter gebracht omdat hij ‘de waardigheid van Brazilië’ beledigde. Terreuronderzoeker Rachel Ehrenfeld is in Groot-Brittannië veroordeeld voor smaad, nadat ze had aangetoond dat Khalid Bin Mahfouz, een Saoedische sjeik, terreurgroepen financierde.
Alle drie zijn het Amerikaanse auteurs, die in de VS publiceren. Daar wordt hun vrijheid van meningsuiting beschermd door de grondwet. Maar op een internationale conferentie in Washington over de ‘toenemende aanvallen op de vrijheid van expressie’ veroorzaakten hun ervaringen deze week rillingen bij de toehoorders.
De bedreiging van de ‘fundamenteelste vrijheid’ komt met name van islamitische landen, groepen en personen. Die gebruiken de wetten van landen waar free speech minder verregaand wordt beschermd dan in de VS.
Gekwetste personen vinden vooral soelaas in Groot-Brittannië, waar smaad niet bewezen hoeft te worden. De dit jaar overleden sjeik Bin Mahfouz woonde niet in Londen, maar klaagde er wel tientallen Amerikanen aan die iets hadden geschreven dat hem niet beviel. Vaak schikten de beklaagden, geïntimideerd door het idee van een rechtszaak tegenover een schatrijke sjeik. Er is zelfs sprake van een chilling effect: zelfcensuur onder uitgevers en auteurs.
Vier staten in de VS hebben daarom de afgelopen maanden wetgeving aangenomen om burgers en hun vrijheid van meningsuiting te beschermen tegen de arresten uit Londen. De wetten werden ondersteund door Democraten en Republikeinen. De senaat in Washington bespreekt momenteel eenzelfde landelijke wet, geïnspireerd door de zaak van Rachel Ehrenfeld.
‘De Saoediërs misbruiken de zwakke wetgeving van andere landen als politiek wapen om mensen het zwijgen op te leggen’, zei Ehrenfeld, die haar veroordeling in Londen niet erkent en daardoor niet meer naar Engeland kan reizen. Het zou ‘leuk’ zijn als Londen en Den Haag de vrijheid van meningsuiting beter zouden verankeren. ‘Maar laten we daar niet op rekenen, en ons in de VS afschermen.’
Joe Sharky, die ‘alle Brazilianen’ zou hebben beledigd, vond dat hij nog geluk heeft gehad: ‘Ik heb die jihadisten tenminste niet achter me aan.’ Maar ook hij riep het Congres op om de federale versie van ‘Rachels wet’ aan te nemen.
Organisator van de conferentie Ann Fishman wordt wel eens gevraagd of zij ‘van haat houdt’, aangezien ze ‘haatdragende meningsuiting’ verdedigt. Dat is geen goede vraag, zei Fishman. ‘Het Eerste Amendement is er niet alleen voor leuke en beleefde uitspraken.’ De boodschap van de Verlichting – dat juist onwelgevallige en impopulaire meningen bescherming behoeven – staat onder druk, aldus Fishman.
De bijeenkomst was ook georganiseerd door de International Free Speech Society, een oorspronkelijk Deense groep die werd opgericht nadat spotprenten van de profeet Mohammed in 2005 leidden tot woede onder moslims. Hoe urgent hun missie is, bleek dinsdag toen bekend werd dat twee Pakistaans-Amerikaanse mannen concrete plannen hadden bedacht om de tekenaar Kurt Westergaard in Denemarken te vermoorden.
Wilders was niet in Washington, maar zijn naam klonk veelvuldig en op bewonderende toon. ‘Een moedige man’, zei het Hogerhuislid Malcolm Pearson, die Wilders in Engeland uitnodigde. ‘We zijn hem allen veel dank verschuldigd.’
Tijdens een rede in New York wierp Wilders zich vorige week op als verdediger van de meningsuiting: ‘Waar de islam regeert, sterft de vrije expressie.’
In Washington klonk dezelfde waarschuwing. ‘Is het bekritiseren van religie mogelijk? Jazeker’, aldus Sam Solomon, een Britse islamkenner en voormalige radicale imam. ‘Zolang het kritiek van moslims op andere religies betreft. Kritiek op de islam is ontoelaatbaar.’ De sharia die met name in Groot-Brittannië terrein wint, kent geen garantie op het recht om te zeggen wat je wilt, voegde hij toe.
Solomon en andere conferentiegangers betoogden dat de ‘voortkruipende sharia’ niet langer een Europees probleem is. Zo heeft Yale University Press toegegeven aan islamitische druk. De uitgever besloot om alle spotprenten en afbeeldingen van Mohammed weg te laten uit een boek dat nota bene gaat over de Deense cartooncrisis.
Onderzoeksjournaliste Diane West legde uit dat Yale en andere topuniversiteiten tientallen miljoenen dollars ontvangen van moslimlanden, doorgaans zonder dit openbaar te maken. Cultureel en moreel relativisme speelt het Westen parten, oordeelde West; academische instellingen en media durven geen stelling meer te nemen ‘wanneer fundamentele vrijheden onder vuur liggen’.
Ook op internationaal gebied speelt de kwestie. De OIC, een coalitie van islamitische landen, tracht elk jaar een VN-resolutie tegen godslastering aangenomen te krijgen, om zo kritiek op de islam aan banden te leggen. Zo wordt ‘godslastering toegevoegd aan het internationale juridische woordenboek’, zei een van de panelleden, terwijl de VS en Europa dat internationaal recht een steeds grotere rol geven.
Tegen de afkalving van de vrijheid van meningsuiting bestaat maar één remedie, zei de Noor Bjorn Larsen van de International Free Speech Society: het vrije woord zelf. ‘Use it or lose it’, adviseerde hij: spreek je uit, of deze vrijheid gaat verloren.
Originally published on deVolkskrant